Kolportaż prasy w Polsce do roku 1989
Wiesław Sonczyk
English version of the article
Artykuł jest próbą przedstawienia dziejów kolportażu prasy w Polsce w latach 1945–1989, przygotowaną głównie z myślą o studentach studiów dziennikarskich. Autor ocenia, że kolportaż jest jedną z tych instytucji składowych naszego systemu medialnego, która – w porównaniu z prasą, radiem czy telewizją – jest stosunkowo mało znana. Literatura przedmiotu jest nieliczna i trudno dostępna. Tymczasem dzieje kolportażu zasługują na uwagę, choćby z tego względu, że są – mówiąc najogólniej – ilustracją ogólnej sytuacji mediów w okresie państwa ideologicznego, którym była PRL. Pokazują też, jak wiele zależało wtedy od woli dysponenta politycznego (PZPR) i jego doraźnych celów, zwłaszcza politycznych i ekonomicznych.
W artykule omówione zostały trzy główne etapy rozwoju organizacyjnego instytucji kolportażu. W pierwszym z nich, przypadającym na lata 1945–1949, kolportaż prasy był zdecentralizowany i zdywersyfikowany, co oznaczało wówczas, że wydawcy poszczególnych pism zajmowali się jednocześnie ich rozpowszechnianiem, a w kraju nie było żadnej instytucji odpowiedzialnej za kreowanie i realizację polityki kolportażowej. W drugim etapie (1950–1972) kolportaż prasy był znacjonalizowany, zmonopolizowany i scentralizowany, a w imieniu państwa realizowało go – i to na zasadzie wyłączności – przedsiębiorstwo państwowe. W trzecim etapie, w latach 1973–1989, zadanie to przejął – na zasadzie administracyjnej decyzji dysponenta politycznego mediów – partyjny koncern RSW „Prasa–Książka–Ruch”.SŁOWA KLUCZOWE
kolportaż, dystrybucja prasy, sprzedaż egzemplarzowa, prenumerata, system prasowy, media, rynek kolportażowy, polski system medialny