Metafora przestrzeni w komunikowaniu. Koncepcja semiosfery

Grzegorz Kapuściński

We współczesnej semiotyce kultury brakuje całościowej jej koncepcji, integrującej poszczególne nurty dyscypliny. Rolę taką może odegrać koncepcja kultury jako semiosfery, sformułowana niegdyś przez wybitnego estońskiego semiotyka Jurija Łotmana (1922–1993). Mimo że niedawno spolszczona, nie jest szerzej znana. Kultura jest wedle niej agregatem wzajemnie się przenikających sfer znaczeniowych. Są one niejednorodne, w różnym stopniu sformalizowane, mają też różny stopień spójności, zarówno wzajemnej, jak i wewnętrznej. Relacje między nimi mają charakter wieloetapowych i wielokierunkowych przekładów. Semiosfera ma wymiar abstrakcyjny, ale także terytorialny. Zasadnicze dla przekładów, asymilacji są granice, z jednej strony stanowiące o tożsamości poszczególnych sfer semiosfery, z drugiej mające charakter filtrującej błony. Ważnym uzupełnieniem tej koncepcji może być idea sfery aksjosemiotycznej, pokazującej, że w znaczeniu, tak jak je pojmuje człowiek, niezwykle istotna jest płaszczyzna wartości, nierozerwalnie z nim związana.

SŁOWA KLUCZOWE

semiosfera, aksjosemioza, przestrzeń semiotyczna, uniwersum, granica, przekład